İznik Surları’ndaki 1300 Yıllık Kitabe

717-741 yılları arasında Roma İmparatoru olan III.Leo ve onun oğlu ve ve halefi olan ve 741-775 yılları arasında imparatorluk yapan V.Konstantin zamanında İznik surları bir tamirat geçirmiş ve İstanbul Kapı’ya yakın bir kulenin şehre bakan iç kısmına bir tamirat kitabesi yeleştirilmiş.

Bu kulenin dikilmesine ve sur tamiratının yapılmasına sebep ise, kitabede de bahsedilen “utandırılan küstah düşman” hadisesi, Emevi Halifesi Hişam bin Abdülmelik zamanında, 727 senesinde Emevî’lerin İznik kuşatmasıdır. Bu kuşatma yaklaşık 40 gün sürmüş, Araplar çeşitli muhasara aletleri de kurup suralara ciddi hasarlar vermiş ama şehri alamayıp dönmüşlerdir. Bu kuşatmada ordu komutanlarından biri de, sonradan nâmı bir çok efsanelere de karışan Abdullah el-Battal yani Seyyid Battal Gazi’dir. İmparator III.Leo, 740 tarihinde günümüzdeki Afyon’da yapılan bir muharebede Emevî ordusunu yenmiş ve Araplar’ın Anadolu’daki ilerleyişleri son bulmuştur. Bu muharebede Battal Gazi de şehit olmuşdur. Antik Nakoliea şehrinde bir tepede bulunan eski bir manastırın yanına defnedildikten yüzyıllar sonra, Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad’ın annesi tarafından keşfedilip üzerine türbe yapılan kabri, Eskişehir’in Seyitgazi ilçesindedir. 

30 Kasım 2022 tarihinde İznik’e yaptığım seyahatte fotoğrafladım ve İngiliz Tarihçi Cyril Mango’nun bu kitabeye yaptığı İngilizce tercümesini Türkçe’ye aktarıyorum:

 

☩ ἔνθα θεεικῇ βοηθείᾳ τὸ τῶν ἐχθρῶν καταισχύνθη θράσος,

ἐκεῖ οἱ φιλώχριστοι ἡμῶν βασιλεῖς Λέων κ(αὶ) Κωνσταντῖνος ἀνε-

καίνησαν πόθῳ τὴν πόλιν Νήκαιαν ἀνεγίρανταις διὰ τῆς τοῦ ἔργου

ἐπιδείξεως νηκητικὸν ἀναστήσανταις πύργον κεντινάρι{σ}-

ων {κεντινάριων}· καὶ μόχθῳ ἐπληρω[φόρη]σεν Ἀρτάυασδος πανεύφ(ημος) πατρίκ(ιος) κοροπαλάτ(ης).

​

 

“İlahi yardımla küstah düşmanın utandırıldığı yerde, Mesih'i seven imparatorlarımız Leo ve Konstantin, yaptıklarının ve zaferin bir nişanesi olarak şanlı Patrikios ve Curopalates Artabasdos'un emeğiyle tamamlanan bu kuleyi dikerek İznik(Nicaea) şehrini şevkle restore ettiler.”

---

Kitabede şehrin isminin geçtiği yer: NHKAIA (Yunanca) ⤴

Sonradan bu kelime ağızda değişerek İznik kelimesine dönmüştür.